HAARfijn, een aantal conclusies uit het debat over de economische positie van de vrouw.
Op 20 oktober 2020 kwamen 18 personen online bijeen om te discussiëren over de economische positie van de vrouw. In Nederland is slechts 48% van de vrouwen economisch zelfstandig. Dit als gevolg van keuzes die vrouwen maken in hun opleiding, loopbaan en carrière en de door hen ervaren problemen in het combineren van werk en zorgtaken. Maar misschien komt het ook omdat het hen ontbreekt aan rolmodellen, vrouwen die er wel in slagen een fulltime baan te combineren met het opvoeden van hun kinderen en huishoudelijke taken.
In Zuid-Kennemerland heeft 7 op de 10 alleenstaande vrouwen in de bijstand geen startkwalificatie en bevindt zich onder de werkzoekende bevolking nog heel wat onbenut arbeidspotentieel. De PvdA Zuid-Kennemerland wil zich lokaal inzetten om die vrouwen alsnog een kans te geven om een startkwalificatie te behalen en daarmee te investeren in een economisch onafhankelijke toekomst. Met de actie omdat ik het verdien vragen we aandacht voor de loonkloof tussen mannen en vrouwen en ondersteunen we vrouwen in hun strijd voor gelijke beloning. In het landelijk verkiezingsprogramma van de PvdA worden voorstellen gedaan om het ouderschapsverlof te verruimen, de kinderopvang gratis te maken en de loonkloof tussen mannen en vrouwen terug te dringen.
Kijk hier het volledige debat terug of lees verder in de samenvatting.
Dinsdag 20 oktober was het zover: het eerste debat onder de noemer “Haarfijn” , georganiseerd door de Rooie Vrouwen van de PvdA Zuid-Kennemerland en debat- en cultuurpodium De Pletterij over het thema de economische positie van de vrouw. Helaas digitaal, maar dat deed niets af aan de kwaliteit van de discussie. Zo’n 18 personen gingen in debat na inleidingen van Pearl Dijkstra (hoogleraar empirische sociologie) en Dilia Leitner (fractievoorzitter D66 Haarlem). Onder anderen Nelleke Vedelaar, landelijk voorzitter van de PvdA, die vooruitblikte op het verkiezingsprogramma van de PvdA voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021.
Pearl Dijkstra startte met een aantal cijfers over de economische participatie van vrouwen:
- Nederlandse vrouwen dragen 33% bij aan het bruto nationaal product, met werk in (parttime) loondienst of als zelfstandige, het West Europees gemiddelde is 38%
- Veel vrouwen met een relatie of kinderen kiezen voor parttimewerk
- Het percentage economisch zelfstandige vrouwen is 59%, dat wil zeggen heeft een inkomen op minimaal bijstandsniveau
- Slechts 48% van de vrouwen in Nederland is volledig financieel zelfstandig, dat wil zeggen dat zij zelf 100% of meer van het wettelijk minimumloon verdient en dus onafhankelijk is de ondersteuning van een partner of de overheid.
Het lijkt erop dat vrouwen in Nederland niet of in ieder geval minder de noodzaak om fulltime te werken zien. Ons minimumloon is voldoende om twee personen en twee kinderen te onderhouden en ons pensioen is met de AOW gegarandeerd, dus de financiële noodzaak om te werken is in Nederland wat lager dan in de ons omringende landen. Nederlandse meisjes kiezen minder vaak voor een bètaprofiel of een opleiding die hen in de toekomst voldoende perspectief biedt op duurzaam werk. Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in de “zachte sectoren” met veel parttime contracten (zoals het onderwijs en de zorg) en ondervertegenwoordigd in de harde sectoren met vooral fulltime contracten. In cultureel opzicht kent ons land een “moederschapsideologie”, waarin men meent dat kinderen het beste door hun eigen moeder kunnen worden opgevoed. Drie dagen werk per week wordt als meer dan genoeggezien en er wordt bewust tijd vrijgehouden voor het gezin of hobby.
De combinatie van arbeid en zorg is lastig door het korte ouderschapsverlof, de beschikbaarheid en de kosten van kinderdagopvang en het ontbreken van continuroosters in het basisonderwijs.
Het wordt jonge ouders in Nederland niet makkelijk gemaakt om werk en zorg te combineren.
Beleidsmakers beschouwen kinderopvang en ouderschapsverlof als luxe, in plaats van een noodzaak om tot een meer inclusieve samenleving te komen.
Toch zien we de laatste decennia wel veranderingen. Kinderen die zijn opgegroeid met een werkende moeder blijken zelf later ook makkelijker te kiezen voor betaald werk of een partner met een flinke baan. Rolmodellen werken dus. Maar betere overheidsmaatregelen kunnen dat nog verder versterken. Scandinavië bijvoorbeeld kent daddy-quota, verplicht vaderschapsverlof. Mannen die dat benutten blijken:
- vaker vrouwen te hebben die meer uren per week werken
- hebben minder conflicten met hun partner over taken in het huishouden
- blijken een kleinere kans op echtscheiding te hebben en
- hebben een beter contact met hun kinderen.
Tenslotte biedt kinderopvang en voor- en vroegschoolse educatie kinderen uit met name sociaal zwakkere milieus een sterkere basis voor hun schoolloopbaan en verdere leven.
Dilia Leitner vertelt om te beginnen wat over zichzelf. Zij is een kind uit de tijd van “een slimme meid is op haar toekomst voorbereid”. Als 15-jarige koos ze voor wiskunde A en B, plus natuurkunde. Haar moeder werkte parttime en fungeerde vast ook als voorbeeld. In haar studie heeft ze veel gelezen over economische zelfstandigheid van vrouwen. Het was voor haar nooit een optie om niet fulltime te werken. Ze werkt 36 uur bij het Zilveren Kruis, heeft twee kinderen, is politiek actief en kan dat alleen dankzij de steun van haar man. Haar ervaring is echter wel dat het gesprek over de verdeling van de zorgtaken en het huishouden vaak gevoerd wordt op een moment dat vrouwen emotioneel ontoerekeningsvatbaar zijn. In 2004, toen haar eerste zoon geboren werd, was in de cao’s niet of nauwelijks iets geregeld over kinderopvang of ouderschapsverlof maar wel over leaseauto’s.
Positief van de huidige tijd is dat slechts 17% vrouwen na een echtscheiding kans op armoede hebben, maar voor mannen is dat 7% dus er valt nog een wereld te winnen.
D66 is tegen de huidige kindertoeslagregelingen, maar kiest voor een basisinkomen met een negatieve inkomstenbelasting ter compensatie van kinderopvangkosten. Gemeenten zijn nu verantwoordelijk voor de voor-en vroegschoolse educatie, het rijk voor de financiering van de kinderopvang en het onderwijs. Zij zou zelf graag zien dat meer samengewerkt wordt tussen de kinderopvang en het onderwijs in integrale kindcentra waarbij de opvang van 7 tot 7 is geregeld.
De Coronacrisis treft vrouwen harder dan mannen omdat ze parttime werken en flexibele contracten hebben. In internationaal verband blijkt dat van de 44 miljoen mensen die getroffen zijn door corona 31 miljoen vrouwen zijn. Dus het blijft belangrijk dat vrouwen beter voor zichzelf gaan zorgen.
Nelleke Vedelaar Hoe moet het nou met alle alleenstaande vrouwen? Ik woon samen met mijn zus en straks ook met mijn moeder. In de vriendinnengroep uit mijn hbo-studie waren we sterk van plan om het straks anders te organiseren en werk- en zorgtaken echt 50-50 te verdelen. Helaas is maar één vriendin daarin geslaagd en vooral omdat haar partner het ook opeiste. Wat nog niet ter sprake is gekomen is het feit dat vrouwen vaak in de lager betaalde beroepen werken en de bestaande loonkloof tussen mannen en vrouwen voor hetzelfde werk. Maar hoe zouden we moederschapscultuur kunnen doorbreken, samen met de rolmodellen?
Toen ik wethouder in Zwolle was hebben we meegedaan aan “de kracht on tour” van Jet Bussemaker. Daarbij gingen we op zoek naar rolmodellen in het bedrijfsleven, vrouwen die hun eigen pad trokken in het omgaan met de uitdagingen hoe werk en zorg te combineren en vrouwelijke directeuren die ook bereid waren arbeidsplaatsen en stageplekken aan te bieden aan werkzoekende vrouwen. Zo zijn ruim 65 vrouwen aan betaald werk geholpen. Alleenstaande moeders in de bijstand die de eindjes niet of nauwelijks aan elkaar kunnen knopen.
Ik zou jullie willen vragen om de loonkloof te bestrijden door deel te nemen aan en liefst ambassadeur te worden van Omdat ik het verdien, een initiatief van Agnes Jongerius en Vera Tax. Het blijkt dat we op een vrouwenleven drie ton mislopen in ons werkzame leven, terwijl we dat wel verdienen. Dat is een heel huis!
In ons verkiezingsprogramma 2021 zetten we in op meer gelijkheid, drie maanden ouderschapsverlof voor vaders en moeders, treden we op tegen zwangerschapsdiscriminatie, willen we gratis kinderopvang voor iedereen, willen we mantelzorg meer waarderen en genderspecifieke zorg introduceren. Nelleke hoopt in november een cultureel diverse kandidatenlijst te kunnen presenteren, zodat we daarmee bijdragen aan een meer divers kabinet en Tweede Kamer. Nieuw-Zeeland is wat dat betreft een inspirerend voorbeeld.
Discussie:
Corine: waarom stoppen zoveel hoogopgeleide vrouwen met werk na het krijgen van kinderen?
Pearl: het valt wel mee, maar vergeet niet dat we in Nederland maar een kort ouderschapsverlof hebben. Wat is drie maanden nu op een mensenleven? We hebben langer de zorg voor onze ouders dan voor jonge kinderen. Ik denk vooral dat er aandacht nodig is voor migrantenvrouwen en alleenstaande vrouwen in de bijstand. Door bijscholing en instroomplekken op de arbeidsmarkt. If you educate a woman, you educate a family. Attiya: ik heb zelf altijd fulltime gewerkt en heb twee jonge kinderen. In de tijd dat ik voorzitter van de Rooie Vrouwen was heb ik een bijeenkomst bijgewoond over het onbenutte potentieel van honderdduizenden (migranten)vrouwen. Ik blijf daarmee worstelen, waarom lukt het ons niet om die grote potentie over het voetlicht te brengen? In Haarlem-Zuid zie je enorm veel allochtone vrouwen lopen die geen werk hebben. Wat is ervoor nodig?
Dilia: in Zuid-Kennemerland hebben 7 op de 10 vrouwen in de bijstand geen startkwalificatie.
Attiya: waarom sturen we hen dan niet betaald naar het ROC, zodat ze naar hun startkwalificatie alsnog halen. Juist omdat ze daarna zo’n inspirerend voorbeeld kunnen zijn voor hun kinderen en omgeving. Coby: het gaat er juist om kansen te bieden, te geloven in het potentieel van vrouwen en niet alleen maar af te strepen wat vrouwen niet hebben. Pearl: Het belang van opleiding moet niet worden onderschat. Het inzetten op het behalen van een startkwalificatie is absoluut nuttig besteed geld. Nelleke: ik had onlangs contact met Aya, een statenlid uit Flevoland. Ze was altijd blijven doorstuderen als roc-er, maar ervaart pas nu in coronatijd dat zij als “held in de zorg” voor haar werk gewaardeerd wordt. Lenna: zouden we niet vanuit de politiek ook moeten focussen op de andere waarde van werk: ontwikkeling, versterking sociaal netwerk etc. Ik werk zelf bijvoorbeeld in de veiligheidssector, daar is het heel normaal om ambitie te hebben en jezelf te ontwikkelen. Vrouwen die in andere sectoren werken kijken alleen hoeveel uur ze maximaal moeten werken om hun inkomensplaatje rond te krijgen.
Timo: vrouwen worden overal ter wereld als minderwaardig behandeld en gewaardeerd. We hebben in Nederland nog steeds geen vrouwelijke premier. Mannen hebben lang de macht gehad op de wereld en willen dat graag zo houden. In hoeverre is het niet de schuld van de mannen? Pearl: daarom is het zo interessant om te zien hoe mannen reageren op positieve discriminatie. Bij ons op de universiteit hebben we targets om tot meer vrouwelijke hoogleraren te komen. Het door mannen gedomineerde werkklimaat is uitermate competitief. De energie die vrouwen inzetten voor het grotere goed wordt langzamerhand erkend en gewaardeerd. Mannen worden nu voor topposities gepasseerd en moeten daaraan wennen. Er is nu heel veel onderzoek waaruit blijkt dat bedrijven met een meer cultureel divers management het beter doen. Dilia: een Engelse diversiteitsactiviste stelt dat we als mensheid kunnen groeien als we ieders potentie beter benutten. De mens is goed in staat om samen te werken, vrouwen lijken dat het beste te kunnen en toch laten we ons domineren door mannen. Hoe zo?
Marie-Therese: ik ben nu 63 en werk sinds twee jaar in een vrij macho omgeving als enige vrouwelijke wethouder. Ik geloof sterk in de kracht van vrouwen: het analyseren, bemiddelen, overtuigen en het meenemen van anderen in een bepaalde benadering. De mannelijke cultuur is anders, meer bazig. Ik ben me anders gaan kleden, maar weiger om mannelijke pakken te gaan dragen. Erica: we moeten opkomen voor vrouwen, maar ook blijven vertrouwen op de eigen kracht van vrouwen en niet mannengedrag kopiëren.
Meer lezen?
Aafke Komter: Omstreden gelijkheid, de macht van de vanzelfsprekendheid
Anna Fels: Vrouwen en ambitie
Simone de Beauvoir: De tweede sekse
